De Spaghettiflat

Van Daniela Tasca verscheen in 2007 het boek: De Spaghettiflat. Little Italy in de polder. Wat was de Spaghettiflat en waar stond hij?

In het midden van de jaren zestig is in Zaandam de wijk Poelenburg gebouwd. Een groot deel van de woningen bestaat uit sociale woningbouw. Langs de straat Poelenburg en daarachter zijn dat flats van vier etages. Met daartussen enkele torenflats. Verderop eengezinswoningen en aan het Darwinpark staan luxe bungalows. Maar wij gaan terug naar de straat Poelenburg. Ik heb daar zelf van 1975 tot 1985 op nummer 123 gewoond en ik herinner me een grijze flat met kleine balkons iets verder op de hoek van de Clusiusstraat. In dit gebouw woonden veel Italiaanse gezinnen waarvan de meeste mannen bij de ADM, de Amsterdamsche Droogdok Maatschappij, werkten.

In 1956 kwamen de eerste Italianen op de werf binnen. Dit waren vaak jonge ongetrouwde mannen, die in hun eigen land weinig toekomst hadden. Ze konden hooguit werk vinden als landarbeider. In Nederland kregen ze laagbetaald werk, dat Nederlanders niet wilden doen, maar wat voor de Italiaanse mannen toch een stap vooruit betekende. Ze werden ondergebracht in pensions en bij hospita’s, meestal in Amsterdam. Veel Italianen kwamen naar Nederland met het idee snel geld te verdienen om later terug te keren naar hun vaderland. Maar de meesten bleven.

Omdat er nog steeds arbeiders nodig waren kwamen er ook mannen, die een jong gezin hadden, bij de ADM werken. Deze hadden huisvesting nodig. De nieuw te bouwen wijk Poelenburg bleek de oplossing, deze lag niet ver van de werf in Amsterdam Noord. De wijk is voor een groot deel gebouwd door bedrijven, als extra lokkertje om personeel te trekken. Er was niet alleen schaarste op de arbeidsmarkt, er was ook een groot tekort aan woningen. Voor de medewerkers had de ADM een flat aangekocht en hier werden de meeste Italiaanse arbeiders met hun gezin ondergebracht. Ze woonden naast en onder elkaar en er was een grote onderlinge solidariteit. Ze pasten zich geleidelijk aan aan de Nederlandse samenleving, onder andere door de taal te leren.

Ze vergaten nooit waar ze vandaan kwamen. Ze probeerden ook altijd Italiaans eten te koken en dat was niet makkelijk in die tijd. Het assortiment in de supermarkt kon je niet vergelijken met dat van nu. Maar in Amsterdam onder andere bij de Bijenkorf, konden ze wel terecht. En zo werden in de trappenhuizen de geuren van pasta, basilicum en espresso met elkaar vermengd. Met op de achtergrond de klanken van de Italiaanse muziek.

Al gauw kreeg de flat de bijnaam van Spaghettiflat. In de jaren ‘70 en ‘80 werd in deze flat de tweede generatie Italianen geboren. En net als de eerste vrijgezelle Italianen waren de mannen populair bij veel Nederlandse meisjes. Ze waren in hun ogen eleganter, charmanter en hoffelijker dan de Nederlandse mannen. Er zijn dan ook huwelijken gesloten tussen de bewoners van de Spaghettiflat en de Zaandammers. Nu, zo’n vijfenveertig jaar later zijn de meeste gezinnen naar elders verhuisd.

Al jaren is men van plan de Spaghettiflat te slopen, maar het is er tot nu toe niet van gekomen. Misschien moet de flat maar gewoon blijven staan als herinnering aan de vergeten groep hardwerkende Italiaanse arbeiders en hun gezinnen.

Drie klassieke Italiaanse recepten